Zevâid Kavramı ve Edebiyatı

In fact there’s a particular term used for that hadiths which take place in one of the books of Kutubu’s-Sitte but not in the other and it is a “zawa’id”. Zawa’id is the important branch of the hadith literature. But for zawa’id the another versions and isnads of the hadith have not only been collected in the one book but have been also saved the perished musnad’s hadiths.

Zevâid’le ilgili eser telif etmiş hadis alimleri eserlerinin mukaddime kısmında kaydedecekleri hadislerin şartlarını açıklamakla yetinerek zevâid’in ıstılâhî anlamına kısmen değinmişlerdir. Şihâbuddîn Ahmed b. Ebû Bekir el-Bûsîrî (ö.840/1436), İbn Mâce’nin zevâidini ihtiva eden Misbâhu’z-zücâce isimli eserinin mukaddimesinde kendi şartını şöyle açıklamaktadır: “Eğer herhangi bir hadis İbn Mâce hariç Kütüb-i Sitte’nin diğer eserlerinde veya herhangi birinde yalnız bir sahâbî’den nakledilmişse ve aynı rivayetin İbn Mâce’deki versiyonu farklı bir hüküm içermiyorsa onu zâid hadis olarak almadım. Fakat rivayet iki veya daha çok sahabî’den naklediliyorsa ve İbn Mâce bu sahâbîlerden yalnız birinin tarikini tercih etmişse ve aynı tarik diğer eserlerde yer almıyorsa, metin aynı olsa dahi bu rivayeti zâid olarak zikrettim.” Bûsirî bu şartını yalnız Misbâhu’z-zücâce’de değil aynı zamanda 10 Müsned’in zevâidini bir araya getirdiği İthâfü’l-hiyere”de de zikretmektedir. Zevâid müelliflerinden bir diğeri olan Nûreddîn el-Heysemî bazı eserlerinde herhangi bir zevâid şartından bahsetmezken diğerlerinde cem edeceği hadislerin özelliklerini kaydetmektedir.