Spinozanın fəlsəfəsində intuitiv idrak (scientia intuitiva) problemi

XVII əsr Qərbi Avropa fəlsəfəsinin yeni dövrü kimi rasional və məntiqi idraka əsaslanan elmi və fəlsəfi təlimlərin inişaf etdiyi tarixi dönəmə təsadüf edirdi. Bu dövrün “yeni fəlsəfəsi”nin yaradıcılarından olan R. Dekart (1596–1650) rasional idrak metodu və mühakimə yürütmə qabiliyyətini insanın yeganə “bələdçisi” hesab edirdi. Zamanın digər böyük filosofu Benedikt (Barux) Spinozanın (1632–1677) fəl-səfi sistemi isə bir qədər dövrün ümumi prinsiplərindən seçilirdi. Belə ki, rasiona-lizm fəlsəfəsinin ən parlaq nümayəndələrindən biri olan Spinozanın təlimi mahiyyət etibarı ilə çoxsaylı elmi faktlar, təbiət elmləri, yeni dövrün kəşfləri, həndəsi – riyazi metodlar və onların nəticələrinə əsaslansa da, ilk baxışda bir qədər “köhnəlik ruhun-da” görünürdü. Belə ki, Spinoza ənənəvi fəlsəfi terminləri yeni təhlillərdə və məna-larda şərh edirək, onları tamamilə fərqli formada “yenidən canlandırırdı”. O, həqiqə-tin Dekartın səcdəgah etdiyi rasional idrakın sərhədlərindən daha geniş olduğunu iddia edirdi. Spinozaya görə, rasional idrak həqiqətə gedən ən düz və qısa yol olsa da, o, “həqiqətin qapısına çatdıqda durur və irəliləyə bilmir, bu qapıdan içəri daxil olmur”.

This article deals with the problem of intuitive knowledge in the philosophical system of B. Spinoza. This so-called third kind of knowledge has a universal disposition. According to the author, scientia intuitiva is nothing else than the unity of intellectual and thought process. This is the principle that should bind the infinite (God) and the end (human) as a whole. Understanding this system a person acquires as an eternal and perfect knowledge. Therefore, Spinoza says that intuitive knowledge is achieved under the form of eternity. In other words, this cognition is the knowledge of God or of a substance.

В данной статье рассматривается проблема интуитивного познания в философской системе Б. Спинозы. Это так называемый третий род познания имеет универсальный характер. Как утверждает сам автор, scientia intuitiva есть не что иное, как единство интеллектуального и мыслительного процесса. Принцип, который должен связывать бесконечное (Бог) и конечное (человек) как единое целое. Понимая данную систему человек, так же обретает вечное и совершенное знание. Поэтому, Спиноза отмечает, что интуитивное познание достигается под формой вечности. Другими словами, это познание есть знание Бога или субстанции.