Həmzənin Məxrəci

Həmzənin məxrəcindən danışarkən, ilk öncə bu məxrəci əmələ gətirən danışıq (nitq) üzvlərinin bir-biri ilə əlaqələrini müəyyən etmək lazımdır. Danışıq üzvlərinin üzərində dayanmaqdan əsas məqsəd ondan ibarətdir ki, hər bir danışıq səsi, məlum olduğu kimi, danışıq üzvləri vasitəsilə əmələ gəlir. Həmzə samitinin əmələ gəlmə yerini daha dəqiq, incəliyinə qədər müəyyənləşdirməkdən ötrü mütləq danışıq üzvlərinin anatomiyasına və fiziologiyasına nəzər salmaq lazımdır. Zənnimizcə, bunsuz həmzənin düzgün artikulyasiyası barədə danışmaq yerində olmazdı. Əvvəlcə qeyd edək ki, danışıq səslərinin əmələ gəlməsində iştirak edən üzvlərin sayını bəzi ərəb müəllifləri 9 (Xəlil ibn əl-Fərahidi, Əbu Əli ibn Sina və s.), bəziləri 15 (İbn Cinni) və nəhayət digərləri 16 (İbn Düreyd, Sibəveyhi və s.) hesab etmişlər ki, biz artıq onların haqqında bəzi, qeydləri etmişik.

Несмотря на иследования хамзы в арабской фонетике, лексикографии и орфографии некоторыми авторами в своих произведениях, в общем, она не была объектом отдельного исследование. Эта исследовательная работа посвещенная хамзе, с этой точки зрения очень интересна и достойна внимания.