Qəza və qədər məsələsi çərçivəsində insan iradəsi

Dini araşdırmalar sahəsindəki klassik ənənəyə sadiq qalaraq qısaca da olsa qəza və qədərin lüğəvi və termin mənasını, sonra Qurani-Kərim və hədislərdəki anlamını izah etməklə yanaşı məsələyə məntiq, psixologiya, pedaqogika və digər sahələrin nöqteyi-nəzərindən diqqət yetirərək fərqli bir yanaşma tərzini ortaya qoymağa çalışacayıq. Çünki qəza və qədər məsələsi insan zehnini ta qədim dövrlərdən etibarən məşğul etdiyi üçün mövzu ilə əlaqəli düşüncə tarixində çox fikirlər söylənmiş, çox izahlar irəli sürülmüşdür. Lakin indiyə qədər bu məsələ tam həllini tapmadığı üçün hələ də tədqiqat obyekti olaraq qalır.

The article underlines the importance and the historical background of the problem of fate. In sum we focus our attention on the question of free will. Human will is an important aspect of this question. The article attempts to explain the fundamental character of will (irada), power (qudra), acquisition (kasb) and creation (khalq). This issue generates a great deal of debate among theologians of different schools and philosophers. We cannot discuss this problem without considering other aspects of will; especially affect of divine will to human’s action. Both divine and human will’s research is necessary to gain a full picture of the situation. The structure of human will is complex and this article illuminates factors affecting human’s actions. Researchers remain in the dark about all aspects of this problem and it has not solid solution till now.

В статье подчеркивается важность проблемы судьбы. Основное внимание в статье уделено свободе воли. Человеческая воля является важным аспектом этого вопроса. В статье объясняется фундаментальный характер судьбы, воли, всемогущества и создания. Этот вопрос порождает много споров среди теологов различных школ и философов. Мы не можем обсуждать эту проблему без учета других аспектов воли, особенно влияния божественной воли к человеческим деяниям. Исследование божественной и человеческой воли является необходимым, чтобы получить полное представление о ситуации. Структура человеческой воли сложна и эта статья освещает факторы влияющие человеческим деяниям. Ученые не до конца изучили всех аспектов этой проблемы и этот вопрос до сих пор не имеет твердого решения.