Mehdilik Düşüncesini İnkâr Edenlerin İddiaları

Tarixboyu ağır işgəncə və təqiblərə məruz qalan zəif toplumlar onları bu vəziyyətdən xilas edəcək bir liderin gələcəyinə inanmış və buna ümid bəsləmişlər. Bəşər tarixinin, demək olar ki, bütün mərhələlərində bunun fərqli örnəklərini görə bilərik. Müxtəlif millətlərdə fərqli adlarla məşhur olan bu inancın İslam dünyasındakı qarşılığı mehdilikdir. Bu düşüncənin əsas məğzi Qiyamət günündən əvvəl Yer üzünə bir nəfər xilaskarın gəlməsi və bütün bəşəriyyəti zülm və haqsızlıqdan qurtarması, eləcə də dünyanın hər yerində ədaləti bərqərar edəcəyi inancından ibarətdir. Bu inanc şəkli, demək olar ki, səmavi və qeyri-səmavi, bütün dinlərin ortaq xüsusiyyəti olub. Digər dinlərdə olduğu kimi, İslam dünyasında da belə bir insanın həqiqətən var olub-olmaması haqqında ortaq fikir mövcud deyil. Belə ki, tarixboyu İslam üləması arasında da xilaskar vəsfli bir şəxsin Mehdinin varlığını qəbul edənlər olduğu kimi, bunun əksini düşünənlər mövcud olmuşdur. Xilaskar Mehdinin varlığını qəbul etməyənlər bu iddialarını isbat etmək üçün müxtəlif görüşlər, şərhlər və yorumlar irəli sürmüşlər. Bu məqalədə mehdilik fikrini İslam dünyasında qəbul etməyən bəzi mütəfəkkirlərin iddialarını və dəlillərini araşdıraraq incələməyə çalışacağıq. Mövzu çox geniş və dərin olduğundan, onların dəlilləri və tənqidlərinə ümumi olaraq və qısa şəkildə toxunulacaqdır.

Weak societies, oppressed under pressure and persecution, have always lived in the expectations and hopes of a leader who will save them from this situation. Such events have occurred at almost every era of human history. The meaning of this belief, which is called by different names in various societies, is mahdism in Islam. The central idea of the thought is that a leader will come before the apocalypse by saving humanity from tyranny and will provide justice all over the world. This belief has been the common feature of almost all religions, whether they are divine or not. However, as in other religions, there was no unanimity in the existence of such a person in the Islamic world. Among the Islamic scholars, there were those who accepted the existence of a saviour person (Mahdi) as well as those who thought opposite. Those who deny the existence of the Saviour Mahdi have tried to prove their claims by making various interpretations. In this study, the claims of those who do not accept the belief in Mahdi in the Islamic world and the evidences they put forward on this issue will be analyzed. Since the subject is very long and deep, their criticisms will be briefly mentioned.

Слабые общества, подвергнувшиеся тяжелым пыткам и преследованиям, всегда жили в ожидании лидера, который спас бы их от этой ситуации, и питали надежду на это. Почти на каждом этапе истории человечества мы можем увидеть различные образцы этого. Эквивалентом этой веры, известной под разными именами в различных нациях, в исламском мире является махдизм. Основная суть этой идеи заключается в том, что перед Кияматом (концом света) на Земле появится спаситель, который спасет человечество от гнета и несправедливости и установит справедливость во всем мире. Эта вера была общей особенностью почти всех религий, независимо от того являются ли они авраамическими или нет. Как и в других религиях, и в исламском мире не существует единого мнения относительно существования такого человека. Иными словами, среди исламских ученых, помимо тех, кто признает существование спасителя (Махди), есть также те, кто думает иначе. Те, кто отрицают существование Спасителя Махди, пытались доказать свои утверждения, предлагая различные интерпретации и взгляды. В этой статье будут обсуждаться утверждения и доводы некоторых мыслителей, не принимающих идею махдизма в исламском мире. Поскольку тема очень обширная и глубокая, их доводы и критика будут рассмотрены кратко и обобщенно.

Baskı ve zulüm altında kavrulan zayıf toplumlar her zaman, kendilerini bu durumdan kurtaracak bir liderin beklenti ve umutları içinde yaşamışlar. İnsanlık tarihinin neredeyse her merhalesi bu türden olaylara şahittir. Çeşitli kavimlerde farklı isimlerle anılan bu inancın İslam’daki karşılığı mehdiliktir. Söz konusu düşünceden maksat, kıyametten önce insanlığı zulümden kurtararak ve dünyanın her yerinde adaleti sağlayacak bir liderin geleceğini ifade etmektedir. Bu inanç semavi olsun olmasın neredeyse tüm dinlerin ortak özelliği olmuştur. Fakat diğer dinlerde olduğu gibi İslam âleminde de böyle bir kişinin varlığı hususunda ittifak söz konusu olmamıştır. Şöyle ki, İslam uleması arasında kurtarıcı nitelikli bir şahsın (Mehdi’nin) mevcudiyetini kabul edenlerin yanı sıra bunun aksini düşünenler de olmuştur. Kurtarıcı Mehdi’nin varlığını inkâr edenler, bu iddialarını çeşitli yorumlar getirmek suretiyle ispatlamaya çalışmışlar. Bu çalışmamızda mehdilik inancını İslam dünyasında kabul etmeyen düşünürlerden bazılarının iddiaları ve bu hususta ileri sürdükleri deliller ele alınacaktır. Konu çok uzun ve derin olduğundan söz konusu kesimin sundukları eleştirilere kısaca değinilecektir.