Ahmed Hâşimzâde’nin Tefsîru’l-Kur’âni’-Azîm’ İsimli Eserinde Müşkil Âyetlere Yaklaşımı

Bu məqalədə Əhməd Həşimzadənin “Təfsirul-Quranil-Əzim” adlı əsərində Quran elmlərindən olan “Müşkülül-Quran”a baxışı araşdırılmışdır. Quran elmləri ilahi kəlamın sistemli şəkildə başa düşülməsinə və metodoloji şərhinə kömək edən elmlərdir. Buna görə də heç bir səmimi müfəssir sözügedən elmlərdən uzaq qala bilməmiş, bu elmi mirasdan istifadə edərək, Quranın məqsəd və hədəflərinə uyğun şəkildə təfsir edilməsinə maraq göstərmiştir. Belə müfəssirlərdən biri də Əhməd Həşimzadədir. Müfəssir Quran elmlərinin terminoloji izahlarına yer verməsə də, bu elmlərin bəzilərindən bəhs etmiş, bəzilərinə isə işarə etməklə kifayətlənmişdir. İstilahi mənasına toxunmadığı elmlərdən biri də müşkülül-Quran elmidir. Bu elm Quranda ziddiyyət kimi görünən ixtilafları və mübahisəli məqamları araşdıraraq, onlara aydınlıq gətirir. Həşimzadə ilahi kəlam olduğu üçün Quranda heç bir ziddiyyətin olmadığını bəyan etmiş, Qiyamətə qədər hər cür təhrif və təbdildən qorunacağını bildirmiştir. O, müşkülül-Quran məzmununda qiymətləndirilən ayələri əsərboyu tətbiq etdiyi ümumi üsula uyğun olaraq izah etmiş, zahiri ziddiyyəti aradan qaldırmışdır. Müəllif bəzən müşkülü bir Quran ayəsi ilə aradan qaldırarkən, bəzən də mövzu ilə bağlı Həzrət Peyğəmbərdən (s), səhabələrdən, tabiunlardan və onlardan sonra gələnlərdən nəql etdiyi rəvayətlər və müfəssirlərin izahları əsasında təfsir etmişdir. Həşimzadənin bu mövzuda müraciət etdiyi başqa bir təfsir elmi isə nəsxdir. Müəllif müşküllərin izahı barəsində təfsirlərdən nəql etdiyi müxtəlif görüşləri açıq-aşkar dil ilə izah edərkən, bəzən də öz görüşünə yer vermədən zikr etməklə kifayətlənmişdir.

This article focuses on Ahmad Hashimzadeh's view of the Qur'an in his Tafsir al-Qur'an al-Azim, one of the sciences of the Qur'an. Qur'anic sciences contribute to the systematic understanding and methodological interpretation of the divine verse. Therefore, no sincere commentator could stay away from the above-mentioned sciences to demonstrate interest in interpreting the Qur'an in accordance with its goals and objectives. One of such commentators is Ahmad Hashimzadeh. Although the commentator did not provide a terminological explanation of the Qur'anic sciences, he did mention some of them and only highlighted a few of them. One of the sciences that did not touch on its terminological meaning is the science of Mushkulu'l-Qur'an. This science clarifies the contradictions and controversies in the Qur'an by examining them. Hashimzadeh stated that there is no contradiction in the Qur'an because it is a divine word, and that it will be protected from all distortions and alterations until the Doomsday. He explained the verses evaluated in the context of the Qur'an, in accordance with the general method he applied throughout his work, and eliminated the apparent contradiction. While the author sometimes eliminates a mushkil (difficult verse from the Qur'an), sometimes the Prophet (pbuh) refers to the subject. He interpreted it on the basis of the narrations narrated by the Prophet (pbuh), the Companions, the Tabiun and those who came after them, and the explanations of the commentators. Hashimzadeh's other commentary on this subject is Naskh. (Any new verse that has been revealed cancels the previous verse related to the subject). The author simply has explained the various views he narrated from the commentaries on the explanation of the mushkils clearly, sometimes without mentioning his own point of view.

В этой статье рассмотрен взгляд Ахмада Гашимзаде на “Мюшкюл-Куран”, одну из наук Корана, в его труде “Тафсиру'л-Курани'л-Азим”. Коранические науки – это дисциплины, которые помогают в систематическом понимании и методологической интерпретации божественной речи. По этой причине ни один добросовестный толкователь не остался в стороне от этих наук, и, используя это научное наследие, он проявлял интерес к тому, чтобы толкование соответствовало целям и задачам Корана. Одним из таких толкователей является Ахмад Гашимзаде. Хотя он не упомянул о терминологических определениях коранических наук, он рассказал о некоторых из этих наук и довольствовался указанием на некоторые из них. Одной из таких наук, не включающих терминологическое значение, является наука о Мюшкюл-Коране. Рассматриваемая наука исследует конфликты и спорные моменты, которые кажутся противоречиями в Коране, и проясняет их. Гашимзаде заявлял, что в Коране нет противоречий, поскольку это божественное слово, и заявил, что он будет защищен от всевозможных искажений и переделок до Судного дня. Он объяснил аяты, оцененные в содержании Мюшкюл-Корана, в соответствии с общим методом, который он применял во всем своем труде, и устранил очевидное противоречие. При этом, автор иногда устранял сложную ситуацию с помощью аята Корана, а иногда толковал ее на основании хадисов по теме, дошедших от Пророка (с.а.с.), сподвижников, последователей и тех, кто пришел после него, и объяснений толкователей. Еще одной наукой, к которой прибегал в этом отношении Гашимзаде, является насх. В то время как автор четко разъяснял различные взгляды, вытекающие из толкования сложных аятов, иногда он упоминал их, не отдавая предпочтения своим взглядам.

Bu çalışmada Ahmed Hâşimzâde’nin Tefsîru’lKur’ânî’l-Azîm isimli eserinde Ulûmu’l-Kur’ân/Kur’ân İlimlerinden Müşkilu’l-Kur’ân ilmine bakışı incelenmiştir. Kur’ân ilimleri, ilâhî kelâmı sistematik anlama ve metodolojik yorumlamaya yardımcı disiplinlerdir. Bu sebeple, hiçbir samimi müfessir bu ilimlerden uzak kalmamış, bu ilmî birikimden istifâde ederek, tefsir amelesini Kur’ân’ın gaye ve hedeflerine uygun yapmağa özen göstermiştir. Bu müfessirlerden biri de Ahmed Hâşimzâde’dir. Müfessir her ne kadar Kur’ân İlimlerinin terminolojik anlamda tanımlarına değinmese de, bu ilimlerin bazılarından bahsetmiş, bazılarına ise, işâre etmekle yetinmiştir. İstilâhî anlamına yer vermediği bu ilimlerden biri, Müşkilu’l-Kur’ân ilmidir. Mezkûr disiplin, Kur’ânda bulunan ihtilâf, çelişkileri ve tezâd gibi görünen durumları incelemekte ve onları vuzûha kavuşturmaktadır. Hâşimzâde, ilâhî kelâm olması hasebiyle Kur’ân’da herhangi bir çelişkinin söz konusu olmadığını beyân etmiş, her türlü tahrîf ve tebdîlden Kıyâmete dek korunacağını bildirmiştir. Müşkilu’l-Kur’ân muhtevasında değerlendirilen âyetleri ise, tefsiri boyunca uyguladığı genel metoduna uygun olarak açıklamış, zâhirî çelişkiyi gidermiştir. Müellif, bazen müşkil durumu Kur’ânî bir delil ile ortadan kaldırırken, bazen de konuyla ilgili Hz. Peygamber (sav), sahâbe, tâbiûn ve daha sonra gelenlerden naklettiği rivâyetler ve müfessirlerin izâhları esasında te’vîl etmiştir. Bu hususta Hâşimzâde’nin başvurduğu bir diğer ilim ise, neshtir. Müellif müşkillerle ilgili tefsirlerden naklettiği farklı görüşleri bazen sarîh bir lisân ile açıklığa kavuştururken, bazen de herhangi bir tercihte bulunmadan zikretmiştir.