Hədis elmində şərh ədəbiyyatı (məzmunu, yaranma səbəbləri və növləri)

Hədislər İslam dininin Qurani-Kərimdən sonra ikinci əsas mənbəyidir. Qurani-Kərimin əmrlərini doğru anlamaq və İslamı düzgün başa düşmək üçün hədislərə olan ehtiyac danılmazdır. Bu əhəmiyyətinə görə Həzrət. Peyğəmbərin dövründən etibarən, hədislərin düzgün başa düşülməsi üçün təqdirəlayiq işlər həyata keçirilmişdir. Şərh çalışmaları da məhz bu ehtiyac nəticəsində ortaya çıxmışdır. İslam dininin müxtəlif sahələrində şərh çalışmalarına təsadüf etmək mümkündür. Bu məqalədə hədis sahəsindəki şərh çalışmaları və onun meydana gəlmə mərhələləri barəsində məlumat verilmişdir. Hədis sahəsindəki şərh çalışmaları ilk dövrlərdə müxtəlif leksik izahlar şəklində öz əksini tapmışdır. Bu əsərlər “Qəribül-hədis” adlandırılmışdır. Hədis ədəbiyyatında rəvayətlərin toplanıb təsnifləndirmə mərhələsi IV əsrdən etibarən artıq qələmə alınmağa başlanmışdır. Şərh çalışmaları əsasən,İmam Malikin “Müvvəttə” və hədis ədəbiyyatında “Kütübi-sittə” olaraq qəbul edilən əsərlərin üzərinə yazılmışdır. Əsas predmeti hədis olan şərh çalışmalarının ortaya çıxma səbəblərinə nəzər yetirdikdə, alimlərin bu çalışmaları cəmiyyətin ehtiyacına cavab vermək, hədislərdən hökm çıxarmaq, Quran hökmlərinin düzgün başa düşülməsi üçün yol göstərmək, rəvayətlərdəki müşkülləri (qeyri-müəyyənlikləri) bəyan etmək və hədisləri məkirli insanların şübhə toxumlarından müdafiə etmək üçün qələmə aldığını görürük. Qələmə alınan şərhlərin ümumi məzmunu tədqiq olunduqda, əsasən, bu məqamların təmas edildiyi müşahidə olunur: hədisin məzmunu ilə əlaqəsi varsa ayəni qeyd etmək; mövzu ətrafındakı digər rəvayətləri nəzərə almaq; hədislə əlaqəli səbəbi-vürudu (söylənmə səbəbi) qeyd etmək, əqidə və fiqhə dair hökm çıxarmaq; zahirən bir-birinə zidd görünən rəvayətləri elmi əsaslarla izah etmək; rəvayətlərdəki nüsxə fərqliliyinə təmas etmək; məzhəb görüşlərini vurğulamaq və s. Hədisləri düzgün başa düşmək üçün müsəlmanlar tərəfindən həyata keçirilən müxtəlif çalışmalar Həzrət Peyğəmbər dövründən başlamış və buna olan ehtiyac hər zaman öz aktuallığını qorumuşdur. Cəmiyyətdəki dəyişikliklər və insanların elmi durumu bu ehtiyaca təkan vermişdir. Odur ki, hədislər zamanın tələbləri əsasında əsas məzmundan uzaqlaşmadan hər dövrdə yenidən şərh edilməlidir. Həmçinin əsas məqsəddən uzaqlaşmamaq üçün hədisləri şərhlər əsasında mütaliə etmək böyük əhəmiyyət kəsb edir.

Hadiths are the second major sources of Islam after the Holy Quran. The need for hadiths is unquestionable in terms of understanding the commands of the Qur’an and purpose of Islam. Considering this fact, estimable activities have been carried out since the Prophet’s time to make the hadiths more understandable. Commentary studies also emerged as a result of this need. It is possible to come across commentary stuides in various fields of Islam. This article provides an overview of the commentary studies and phases of its emergence in the hadith area. The commentary studies in the hadith area were initially reflected in various lexical explanations. These works were called Qaribul-hadith. From the fourth century the period of collection and classification of commentary works started in the hadith literature. Commentary works are mainly written on Imam Malik’s Muvatta and the work which is known as Kutub al-Sittah in Hadith literature. The main subject of commentary studies is hadith and scholars addressed to this issue to respond to the needs of society, command people from the hadiths, guide them in understanding the Qur’an, explain the sophisticated parts of the narration and to preserve hadith from synicism of some insidious people. When studying the general context of the commentaries, the following points are observed: to cite ayah if it concerns the content of the hadith, consider other narrations around the subject, mention sabab-vurud (the reason of its emergence), command on the idea and fiqh, explain contradictory narrations, address differences in the narrations, emphasize sectarian beliefs and other issues. Various studies started since the Prophet’s time to understand hadiths accurately and this necessity remains relevant in all periods. Changes in society and the mindset of people give impetus to this need. To that end, there is a need for reinterpretation of hadiths at any time, based on the demands of the period without deviating from the main goal of it. Furthermore, it is important to read hadith on the basis of interpretations without moving away from the ultimate goal.

Хадисы являются вторым основным источником ислама после Священного Корана. Исламские ученые ясно отмечали необходимость хадисов для понимания заповедей Корана и правильного понимания цели ислама. Со времен Пророка были предприняты дельные усилия для правильного понимания хадисов. В результате этой необходимости возникли также работы по интерпретации. работы Эти работы можно встретить в различных областях ислама. Эта статья содержит обзор интерпретирующих исследований и их этапов в области хадисов. Интерпретирующие работы в области хадисов первоначально были представлены в различных лексических пояснениях. Эти работы назывались “Карибуль-хадис”. Четвертый век считается веком развития в литературе хадисоведения, в этот период появились независимые интерпретации, которые были приняты как период сбора и классификации рассказчиков. Интерпретация произведений в основном основана на работах Имама Малика, называемых “Муватта”, и в специальной литературе хадисов, которые считаются “Кутуб аль-Ситта”. Основная цель исследований интерпретации состоит в том, чтобы объяснить некоторые из причин появления этих исследований, также чтобы удовлетворить потребности сообщества, процитировать хадисы, чтобы помочь им понять отрывки из Корана, объяснить сложные части повествования и защитить хадис от подстрекательства некоторых провокаторов. Общий контекст интерпретаций был в основном сконцентрирован в следующих пунктах: если интерпретация имеет отношение к содержанию хадиса, рассмотреть другие повествования по этому вопросу, объяснить причину хадиса, создать доктрины, чтобы объяснить противоречивые повествования по научным причинам, рассмотреть различные варианты повествования, подчеркнуть религиозные убеждения и так далее. Необходимость ясного понимания хадисов, основанных со времен Пророка Мухаммеда, возрастает с каждым днем. Изменения в обществе и менталитет людей дают отдельный толчок этой потребности. Для этой цели необходимо умение в любой момент переосмыслить хадисы, исходя из периодических требований и не отклоняясь от его основной цели. Кроме того, если хадисы читаются и анализируются в свете интерпретаций, мы также не отдалимся от конечной цели.