İslam həmrəyliyinin dini-ideoloji əsasları

İslam həmrəyliyi keçən əsrin sonlarından başlayaraq Müsəlman dünyasın-da qeyri-dini ideologiyaların millətçilik və sosializmin, xüsusən ərəbləri birləşdirmədə iflasa uğramasından sonra aktuallıq kəsb etmişdir. Bu həmrəylik modelinin əsas platformasını tarixən geniş coğrafiyada Müsəlman coğrafi-yasında ərəb-müsəlman xalqlarının vahid mədəni-dini, siyasi-iqtisadi və sosial bütövlüyünü təmin etmiş islam əmələ gətirir. Çünki islam müsəlman ölkələri-nin ortaq dəyəridir, istər keçmişdə, istərsə də indiki dövrdə onları birləşdirən ümummüsəlman tarixi və mədəniyyətinin baza elementidir. Həm ərəb-müsəl-man dünyasında keçən əsrin otuzuncu illərindən etibarən siyasi-ideoloji prob-lemlərin həlli məqsədilə hökumətlər müstəvisində müraciət edilən liberal və sosialist ideologiyaların süni olub səmərə verməyi, həm də islamın bu coğrafi-yanın identikliyinin formalaşmasında başlıca element rolunu oynamağı islam nöqteyi-nəzərini zəruri etmişdir. Bu baxımdan islam nöqteyi-nəzərinin tarixi təcrübədə əksini tapan, birlik və həmrəylikdə həm baza, həm də təşviqedici mexanizm rolunu oynayan prinsip və dəyərləri vardır. İndiki dövrdə bu prin-sip və dəyərlər əsas götürülərsə, islam həmrəyliyi öz səmərəsini verə bilər. Tədqiqatda bu nöqteyi-nəzər, həm də onunla əsaslandırılır ki, fərd və cəmiyyət müstəvisində mənəvi-əxlaqi dəyərlərə ehtiyac vardır; maddi və mənəvi həyatın uğurlu harmoniyasına əsaslanan mədəni-sosial sistemin yaradılması günün tələbidir; fərdiyyətçiliyə əsaslanan kapitalizm, kollektivçilikdən çıxış edən sosializm fərd və cəmiyyət məsələlərinə münasibətdə balanslaşdırılmış mövqe nümayiş etdirmir. Məqalədə ümmət və qardaşlıq konsepsiyaları da islam həmrəyliyinin dini-ideoloji əsasları kimi təqdim olunur.

Since the end of the last century, Islamic solidarity has been an actuality of non-religious ideologies in the Muslim world nationalism and socialism, especially after insolvency of efforts to unite Arabs. The main platform of this model of solidarity is historically formed by Islam, which has ensured the unified cultural religious, political-economic and social integrity of ArabMuslim peoples in a wide zone Muslim geography. Because Islam is a common value of Muslim countries, a basic element of the common history and culture that unites them both in the past and in the present. Both the liberal and socialist ideologies applied to the Arab-Muslim world from the 30’s of the last century in order to solve political and ideological problems were artificial and productive, as well as the role of Islam as the main element in the formation of the identity of this geography made it necessary from the Islamic point of view. From this point of view, the Islamic standpoint has principles and values that reflect the historical experience and play the role of both base and promoting mechanism in unity and solidarity. If these principles and values are based in the present period, Islamic solidarity can yield its results. This point of view in the study is also justified by the fact that spiritual and moral values are needed for the individual and society; the creation of a cultural and social system based on the successful harmony of material and spiritual life is a requirement of the day; capitalism based on individualism, socialism exiting from collectivism does not demonstrate a balanced attitude towards individual and society issues. The article presents the concepts of Ummah and Brotherhood as the religious-ideological basis of Islamic solidarity.

Исламская солидарность стала актуальной с конца прошлого века после провала нерелигиозных идеологий -национализма и социализма в мусульманском мире, в частности в объединении арабов. Эту основную платформу модели солидарности создает Ислам, обеспечивший единую культурно-религиозную, политико-экономическую и социальную це-лостность арабов-мусульман на обширной исторической территории на мусульманских землях. Поскольку Ислам является общей ценностью мусульманских стран, он является основным элементом истории и культуры всего мусульманского мира, как и в прошлом, так и в настоя-щее время. И то, что либеральные и социалистические идеологии, к ко-торым обратились на уровне правительств в арабо-мусульманском мире с конца тридцатых годов прошлого века для решения политических и идеологических проблем, были искусственными, но эффективными, и, то, что Ислам играет роль основного элемента в формировании идентичности этой географии сделало исламскую точку зрения необходимой. С этой точки зрения исламская точка зрения имеет принципы и ценности, которые отражены в исторической практике и играют роль базового и стимулирующего механизмам в единстве и солидарности. Если сегодня эти принципы и ценности будут основными, то исламская солидарность может принести свои плоды. Эта точка зрения в исследовании также основана на том факте, что моральные и этические ценности необходимы в контексте личности и общества; создание культурносоциальной системы, основанной на успешной гармонии материальной и духовной жизни, является требованием современности; капитализм, основанный на индивидуализме, социализм, выступающий и коллективизма, не демонстрирует сбалансированную позицию по индивидуальным и общественным вопросам. Понятие общности и братства также представлено в статье как религиозно-идеологическая основа исламской солидарности.