İslam hüququnda “Xüms”

İslam hüququ (fiqh) mənbələr baxımından zəngindir. Birinci növbədə Müqəddəs Kitab Qurani-Kərim, Həzrət Peyğəmbərin sünnəsi, icma (istişarənin dəlil üzərində həmfikir olması) və ağıl/qiyas (analogiya) hüquqi qaynaqların əsasını təşkil edir. Digər cəhətdən, İslam alimlərinin doktrinaları (ictihadlar) bu hüququn önəmli qaynaqlarından hesab edilir. Dinin ehkamı haqqında fərqli yanaşmaları ifadə edən bu doktrinalar həm də məzhəblərin təşəkkülündə xüsusi rol oynamışdır. Ayə və hədislərə fərqli baxış və onun hüquqi aspektlərdən fərqli izahı dini hüququn daha çox məzhəblər əsasında öyrənilməsinə gətirib çıxarmışdır. Belə doktrinalardan biri İslam alimlərinin xüms (beşdəbir) haqqında verdikləri hökmlərdir. “Ənfal” surəsinin 41-ci ayəsidə keçən “qənimətin beşdəbiri” ifadəsi alimlər tərəfindən fərqli təfsir edilərək, bu mövzuda ictihadların iki ayrı formada şaxələnməsinə gətirib çıxarmışdır. Bu da özlüyündə dini ehkamın fərqli formada şəkillənməsinə və fiqh ədəbiyyatında xüms haqqında fərqli mülahizə və təmayüllərin ortaya çıxma səbəbi olmuşdur. Məsələnin doktrinal baxımdan analitik təhlili elmi araşdırmalara töhfə verəcəyi qədər məzhəblərin də müqayisəli şəkildə öyrənilməsində faydalı olacağı qənaətindəyik.

Islamic law (jurisprudence) is based on extensive sources. These sources are primarily the Holy Quran, the Sunnah of the Prophet, the community (consensus on evidence) and the reason /qiyas (analogy). On the other hand, the doctrines of Islamic scholars (Ijtihad) are also considered an important source of this law. These teachings, which represent different approaches to religious dogma, have played a special role in the formation of various denominations. A different approach to ayahs and hadiths as well as different interpretations of them from legal aspects, led to the formation of religious law on the basis of a greater number of denominations. One of these teachings is the judgement of Islamic scholars about Hums (fifth part). The expression “one fifth of the captured” 41st verse of Surah al-Anfal was interpreted differently by scholars and led to two different types of beliefs on this subject. This, in turn, led to various forms of religious interpretations and the emergence of different views and trends regarding Hums in fiqh literature. We believe that, since an analytical study of the problem at the doctrine level contributes to scholarly research, it will also be useful in a comparative study of religious denominations.

Исламское право (фикх) основано на обширных источниках. Источники эти, прежде всегсогласованность на основе обсуждения в отношении доказательств) и право на разум / гипотеза (аналогия) составляет основу правовых источников. С другой стороны, доктрины исламских ученых (иджтихад) также считаются важным источником этого права. Эти доктрины, которые представляют различные подходы к религиозной догме, сыграли особую роль в формировании мазхабов. Различный подход к аятам и хадисам, а также различные толкования их с правовых аспектов привело к тому, что религиозное право изучалось на основе мазхабов. Одним из таких доктрин является решение исламских ученых о хумсе (пятая часть). Выражение «пятая часть захваченных трофеев» 41-го аята суры аль-Анфаль было по-разному истолковано учеными и привело к разветвлению иджтихадов по этому вопросу в двух различных формах. Это, в свою очередь, привело к различным формам религиозных толкований и появлению различных взглядов и тенденций в отношении хумса в литературе фикх. Мы считаем, что, поскольку аналитический анализ проблемы на уровне доктрины внесет вклад в научные исследования, он также будет полезен при сравнительном изучении мазхабов