İslam araşdırmalarında “Əsmaul-husna”nın (Allahın gözəl adlarının) yeri

“Əsmaul-husna” Qurani-Kərimin müxtəlif ayələrindən və hədislərdən götürülmüş Allaha məxsus 99 ən gözəl adı ifadə edən dini termindir. Bu ayə və hədislərdən ilham alan bir çox İslam alimləri dəyərli əsərlər yazaraq “Əsmaul-husna”nı ilahiyyatın mühüm mövzularından biri kimi tədqiqata cəlb etmişlər. Bir çox İslam alimləri öz əsərlərində Rəsulallahın (s.) bu barədə əsasən Əbu Hüreyrə Əbdürrəhman b. Səhr əd-Dəvsidən rəvayət olunan hədis ilə yanaşı, Allahın gözəl adlarının daxil olduğu “Əsmaul-husna” təsnifatının da geniş şərhini vermişdilər. Dini ədəbiyyatda “Əsmaul-husna”ya daxil olan Allahın 99 adı ilə bağlı fərqli qeydlər var. Bu məqalədə cari dövrə qədər “Əsmaul-husna” barəsində yazılan əsərlər haqqında qısa məlumatlar öz təcəssümünü tapmışdır. Ərəb, fars, türk, azərbaycan və bir çox dillərdə yazılmış əsərlər, kitablar tədqiq edilərək xronoloji ardıcıllıqla təqdim edilmişdir. Məşhur islam alimlərinin əsərləri ilə bərabər, müxtəlif dillərə tərcümə olunan kitablar da tədqiqata cəlb olunmuşdur. AMEA M.Füzuli adına Əlyazmalar İnstitutunda İslam aləminin məşhur alim və mütəfəkkirlərinin İlahiyyat elmlərinin müxtəlif sahələrinə aid yazılmış əsərlərinin əlyazma nüsxələri qorunub saxlanılır. Əlyazmalar İnstitutunda mühafizə olunan İlahiyyata dair yazılı abidələr içərisində “Əsmaul-husna” Allahın gözəl adlarından bəhs edən əsərlər xüsusi yer tutur. Bu araşdırmada müasir nəşrlərlə yanaşı Azərbaycan əlyazma əsərlərindən də istifadə edilmişdir.

“Asma al-husna” is a religious term expressing 99 most beautiful names of God taken from different ayahs and hadiths of Quran. Inspired by these ayahs and hadiths, most Islamic scholars wrote valuable works and attracted researchers’ attention to “Asmaul-husna” as one of the important subjects of theology. Most Islamic scholars comprehensively expalined this with special emphasis on the hadith narrated by Abu Hureyra Abdurrahman b. Sahr adDavsi as well as the classification of “Asma al-husna” which includes beautiful names of Allah. In the religious literary sources there are different notes related to God's 99 names entered into “Asma al-husna”. This article involves the brief information of the works written about “Asma al-husna” up to now. The works or books written and published in the Arabic, Persian, Turkish, Azerbaijani and many other languages have been studied and presented in chronological order. Besides the works of the famous Islamic scholars, the books translated into different languages have also been researched. The Institute of Manuscripts named after M.Fuzuli of ANAS preserves the manuscripts of the works on different fields of theology written by wellknown Islamic scholars and thinkers. Dealing with the nice names of Allah, “Asma al-husna” takes a particular place among the works on theology preserved in the Institute of Manuscripts named after M.Fuzuli of ANAS. This research uses not only modern publications, but also the old Azerbaijani manuscripts.

«Асма аль-Хусна» это религиозный термин, в котором сосредоточены 99 прекрасных имен Аллаха, взятых из разных хадисов и аятов Корана. Вдохновленные этими стихами и хадисами, многие исламские ученые писали ценные работы и изучали «Асма аль-Хусна» как одну из самых важных тем в теологии. Многие исламские ученые представили в своих работах подробную классификацию «Асма аль-Хусна», в которой описаны прекрасные имена Аллаха, а также хадис Пророка (с.); об этом, в частности, писали Абдуррахман ибн Сахр ад-Давси известный как. Абу Хурайра. В религиозной литературе приводятся различные примечания касательно 99 прекрасных имен Аллаха, входящих в «Асма аль-Хусна». В статье нашли отражение краткие сведения о произведениях, написанных об «Асма аль-Хусна» до настоящего времени. Были изучены и представлены в хронологической последовательности произведения и книги на арабском, персидском, турецком, азербайджанском и других языках. В исследовании использованы произведения известных исламских ученых, а также книги, переведенные на различные языки. В институте рукописей имени М. Физули Академии наук Азербайджанской республики хранятся рукописные экземпляры произведений известных ученых и мыслителей исламского мира, посвященные разным отраслям теологической науки. Среди произведений, хранящихся в Институте рукописей и относящихся к теологии, «Асма аль-хусна» занимает особое место как произведение, повествующее о прекрасных именах Аллаха. В исследовании также использованы современные работы, в том числе и азербайджанские рукописи.