Çağdaş Azərbaycanda dövlət-din münasibətlərinin inkişaf perspektivləri

Azərbaycan dövlət müstəqilliyini bərpa etdikdən sonra dövlət-din münasibətlərində yeni mərhələ başladı. Uzun illər dini inanc və etiqadlara, din xadimlərinin, dini ibadət yerlərinin fəaliyyətinə, dini ədəbiyyatın nəşrinə tətbiq edilən qadağa və məhdudiyyətlər aradan qaldırıldı. Bu gün müstəqil Azərbaycanda təkcə müsəlman dini icmalarına deyil, digər dinlərin nümayəndələrinə də dini etiqad azadlığı, dini ayinləri sərbəst yerinə yetirmələri üçün şərait yaradılıb. Bu gün İslam dininə mənsub insanlarla yanaşı, Xristianlığa, Yəhudiliyə və digər dinlərə mənsub insanlar da Azərbaycanda öz dini ayinlərini sərbəst yerinə yetirirlər, onlar arasında hər hansı ayrı-seçkiliyə yol verilmir. Məhz Azərbaycanda dini fəaliyyət sahəsində həyata keçirilən uğurlu siyasət, dini icmalara dövlət qayğısı nəticəsində bu gün ölkəmiz dünyada multikulturalizmin və tolerantlığın mərkəzlərindən birinə çevrilib. Məqalədə məhz müasir Azərbaycanda dövlət-din münasibətlərinin hazırkı durumu, inkişaf perspektivləri, mövcud problemlər, habelə din və dövlət institutları arasında qarşılıqlı əlaqənin əsas istiqamətləri ətraflı araşdırılır. Həmçinin, müasir şəraitdə dövlət-din münasibətlərinin tənzimlənməsi, dini dünyagörüşünün formalaşması yolunda mövcud çətinliklərin aradan qaldırılması, dini dəyərlər və münasibətlərin cəmiyyətdə əxlaq normalarına təsiri ətraflı tədqiq olunur. Eyni zamanda, müasir ictimai-siyasi məkanda müxtəlif ictimai institutların və dini qurumların qarşılıqlı fəaliyyətində yeni perspektivlər və inkişaf yolları göstərilir. Dünyəviləşmə nəzəriyyəsi və “postsekulyar” dünya konsepsiyası prizmasından Azərbaycan cəmiyyətində dövlət-din münasibətlərinin tənzimlənməsinin mövcud vəziyyəti, inkişaf perspektivləri nəzərdən keçirilir. Nəticədə, ölkəmizdə dövlət-din münasibətləri müstəvisində cəmiyyətin sosial həyatının transformasiyasına yönəlmiş ümumi vəzifələr diqqətə çatdırılır.

A new stage of the relations between state and religion started after Azerbaijan regained its independence. The restrictions imposed for many years on the religious beliefs, clergy activities, sacred spaces and publication of religious literature were removed. Today, conditions are in place in independent Azerbaijan for religious freedom and performance of religious rites by not only Muslim religious communities, but also representatives of other religions. Not only Muslims, but Christians, Jewish people and representatives of other religions perform their religious rites in Azerbaijan without restraint. No form of discrimination against them is allowed. In virtue of the successful policy pursued in Azerbaijan with respect to religious activity, as well as the state care for religious communities, the present-day Azerbaijan is one of the global centers of multiculturalism and tolerance. The article covers the current state of state-religious relations in Azerbaijan, the future development and the pressing challenges, as well as the focus areas of the interaction between religious and state institutions. Besides, the article examines the elimination of existing challenges in the settlement of relations between state and religion, the formation of a religious worldview in the modern context, and the influence of religious values and relations on the moral standards in society. Furthermore, the paper provides insight into the new prospects and ways to enhance the interaction of various public and religious institutions in the context of modern social and political relations. It reviews the current state and development potential of the relations between state and religion in Azerbaijani society from the perspective of the secularization theory and the post-secular world concept. Finally, the common tasks are brought forward aimed at transforming the social life of the public through the lens of relations between state and religion in our country.

После восстановления Азербайджаном государственной независиости начался новый этап государственно-религиозных отношений. Были сняты запреты и ограничения, на протяжении многих лет налагаемые на религиозные убеждения и верования, деятельность духовенства, места религиозного поклонения и издание религиозной литературы. Сегодня в независимом Азербайджане созданы условия для свободы вероисповедания и свободного исполнения религиозных обрядов не только мусульманскими религиозными общинами, но и представителями других религий. Наряду с мусульманами, христиане, иудеи и последователи прочих религий свободно исполняют свои религиозные обряды на территории Азербайджана. Никакая форма дискриминации между ними не допускается. Именно благодаря успешной политике, проводимой в Азербайджане в сфере религиозной деятельности, а также благодаря государственной заботе о религиозных общинах, Азербайджан в наши дни стал одним из центров мультикультурализма и толерантности в мире. В статье подробно рассматривается состояние государственно-религиозных отношений в современном Азербайджане, перспективы их развития, актуальные проблемы, а также основные направления взаимодействия религиозных и государственных институтов. Кроме того, детально исследуется устранение существующих трудностей на пути урегулирования государственно-религиозных отношений и формирования религиозного мировоззрения в современных условиях, а также изучается влияние религиозных ценностей и отношений на моральные нормы в обществе. В то же время раскрываются новые перспективы и пути развития взаимодействия различных общественных институтов и религиозных структур в современной общественно-политической плоскости. Через призму теории секуляризации и концепции «постсекулярного» мира рассматривается текущее состояние и перспективы развития государственно-религиозных отношений в азербайджанском обществе. В заключение доводятся до внимания общие задачи, направленные на трансформацию социальной жизни общества в плоскости государственно-религиозных отношений в нашей стране.